Hitaþolið stál vísar til stáls með háhitaoxunarþol og háhitastyrk. Oxunarþol við háan hita er mikilvægt skilyrði til að tryggja að vinnustykkið virki í langan tíma við háan hita. Í oxandi umhverfi eins og háhitalofti hvarfast súrefni efnafræðilega við stályfirborðið til að mynda margs konar járnoxíðlög. Oxíðlagið er mjög laust, tapar upprunalegum eiginleikum stáls og á auðvelt með að detta af. Til að bæta oxunarþol stáls við háan hita er málmblöndur bætt við stálið til að breyta oxíðbyggingunni. Almennt notaðir málmblöndur eru króm, nikkel, króm, kísill, ál og svo framvegis. Oxunarþol stáls við háan hita tengist aðeins efnasamsetningunni.
Háhitastyrkur vísar til getu stáls til að halda uppi vélrænu álagi í langan tíma við háan hita. Það eru tvö megináhrif stáls undir vélrænni álagi við háan hita. Eitt er mýking, það er að styrkurinn minnkar með hækkandi hitastigi. Annað er skrið, það er, undir áhrifum stöðugrar streitu, eykst magn plastaflögunar hægt með tímanum. Plastaflögun stáls við háan hita stafar af innrennslisskriði og kornamörkum. Til að bæta háhitastyrk stáls eru málmblöndur venjulega notaðar. Það er að segja að málmblöndurefnum er bætt við stálið til að bæta tengikraftinn milli atóma og mynda hagstæða uppbyggingu. Að bæta við krómi, mólýbdeni, wolfram, vanadíum, títan o.s.frv., getur styrkt stálgrunnið, aukið endurkristöllunarhitastigið og getur einnig myndað styrkingarfasa karbíð eða millimálmsambönd, eins og Cr23C6, VC, TiC, osfrv. Þessir styrkingarfasar eru stöðugt við háan hita, leysast ekki upp, safnast ekki saman til að vaxa og viðhalda hörku þeirra. Nikkel er aðallega bætt við til að fáaustenít. Atómin í austeníti eru þéttari en ferrít, tengikraftur milli atóma er sterkari og dreifing atóma erfiðari. Þess vegna er háhitastyrkur austeníts betri. Það má sjá að háhitastyrkur hitaþolins stáls er ekki aðeins tengdur efnasamsetningu, heldur einnig í tengslum við örbyggingu.
Hitaþolinn hárblendistálsteypueru mikið notaðar í tilefni þar sem vinnuhiti fer yfir 650 ℃. Hitaþolnar stálsteypur vísa til stáls sem vinna við háan hita. Þróun hitaþolinna stálsteypu er nátengd tækniframförum ýmissa iðnaðargeira eins og raforkuvera, katla, gastúrbína, brunahreyfla og flugvéla. Vegna mismunandi hitastigs og álags sem notaðar eru af ýmsum vélum og tækjum, svo og mismunandi umhverfi, eru stálgerðirnar sem notaðar eru einnig mismunandi.
Samsvarandi gæða ryðfríu stáli | |||||||||
HÓPAR | AISI | W-stoff | DIN | BS | SS | AFNOR | UNE / IHA | JIS | UNI |
Martensitic og Ferritic Ryðfrítt stál | 420 C | 1.4034 | X43Cr16 | ||||||
440 B/1 | 1.4112 | X90 Cr Mo V18 | |||||||
- | 1.2083 | X42 Cr 13 | - | 2314 | Z 40 C 14 | F.5263 | SUS 420 J1 | - | |
403 | 1.4000 | X6Cr13 | 403 S 17 | 2301 | Z 6 C 13 | F.3110 | SUS 403 | X6Cr13 | |
(410S) | 1.4001 | X7 Cr 14 | (403 S17) | 2301 | Z 8 C 13 | F.3110 | SUS 410 S | X6Cr13 | |
405 | 1.4002 | X6 CrAl 13 | 405 S 17 | - | Z 8 CA 12 | F.3111 | SUS 405 | X6 CrAl 13 | |
416 | 1.4005 | X12 CrS 13 | 416 S 21 | 2380 | Z 11 CF 13 | F.3411 | SUS 416 | X12CrS13 | |
410 | 1.4006 | X 10 Cr 13 | 410 S21 | 2302 | Z 10 C 14 | F.3401 | SUS 410 | X12Cr13 | |
430 | 1.4016 | X6 Cr 17 | 430 S 17 | 2320 | Z 8 C 17 | F.3113 | SUS 430 | X8Cr17 | |
420 | 1.4021 | X20 Cr 13 | 420 S 37 | 2303 | Z 20 C 13 | F.3402 | SUS 420 J1 | X20Cr13 | |
420F | 1.4028 | X30 Cr 13 | 420 S 45 | (2304) | Z 30 C 13 | F.3403 | SUS 420 J2 | X30Cr13 | |
(420) | 1.4031 | X39Cr13 | 420 S 45 | (2304) | Z 40 C 14 | F.3404 | (SUS 420 J1) | - | |
431 | 1,4057 | X20 CrNi 17 2 | 431 S 29 | 2321 | Z 15 CNi 16.02 | F.3427 | SUS 431 | X16CrNi16 | |
430F | 1,4104 | X12 CrMoS 17 | - | 2383 | Z 10 CF 17 | F.3117 | SUS 430 F | X10CrS17 | |
434 | 1.4113 | X6 CrMo 17 | 434 S 17 | 2325 | Z 8 CD 17.01 | - | SUS 434 | X8CrMo17 | |
430Ti | 1.4510 | X6 CrTi 17 | - | - | Z 4 CT 17 | - | SUS 430 LX | X6CrTi17 | |
409 | 1.4512 | X5 CrTi 12 | 409 S 17 | - | Z 6 CT 12 | - | SUH 409 | X6CrTi12 | |
Austenitískt ryðfrítt stál | 304 | 1.4301 | X5 CrNi 18 9 | 304 S 15 | 2332 | Z 6 CN 18.09 | F.3551 | SUS 304 | X5CrNi18 10 |
305 | 1,4303 | X5 CrNi 18 12 | 305 S 19 | - | Z 8 CN 18.12 | - | SUS 305 | X8CrNi19 10 | |
303 | 1,4305 | X12 CrNiS 18 8 | 303 S 21 | 2346 | Z 10 CNF 18,09 | F.3508 | SUS 303 | X10CrNiS 18 09 | |
304L | 1,4306 | X2 CrNiS 18 9 | 304 S 12 | 2352 | Z 2 CN 18.10 | F.3503 | SUS 304L | X2CrNi18 11 | |
301 | 1,4310 | X12 CrNi 17 7 | - | 2331 | Z 12 CN 17.07 | F.3517 | SUS 301 | X12CrNi17 07 | |
304 | 1.4350 | X5 CrNi 18 9 | 304 S 31 | 2332 | Z 6 CN 18.09 | F.3551 | SUS 304 | X5CrNi18 10 | |
304 | 1.4350 | X5 CrNi 18 9 | 304 S 31 | 2333 | Z 6 CN 18.09 | F.3551 | SUS 304 | X5CrNi18 10 | |
304LN | 1,4311 | X2 CrNiN 18 10 | 304 S 62 | 2371 | Z 2 CN 18.10 | - | SUS 304 LN | - | |
316 | 1.4401 | X5 CrNiMo 18 10 | 316 S 16 | 2347 | Z 6 CND 17.11 | F.3543 | SUS 316 | X5CrNiMo17 12 | |
316L | 1.4404 | - | 316 S 13/12/14/22/24 | 2348 | Z 2 CND 17.13 | SUS316L | X2CrNiMo17 12 | ||
316LN | 1.4429 | X2 CrNiMoN 18 13 | - | 2375 | Z 2 CND 17.13 | - | SUS 316 LN | - | |
316L | 1.4435 | X2 CrNiMo 18 12 | 316 S 13/12/14/22/24 | 2353 | Z 2 CND 17.13 | - | SUS316L | X2CrNiMo17 12 | |
316 | 1.4436 | - | 316 S 33 | 2343 | Z 6 CND18-12-03 | - | - | X8CrNiMo 17 13 | |
317L | 1.4438 | X2 CrNiMo 18 16 | 317 S 12 | 2367 | Z 2 CND 19,15 | - | SUS 317 L | X2CrNiMo18 16 | |
329 | 1.4460 | X3 CrNiMoN 27 5 2 | - | 2324 | Z5 CND 27.05.Az | F.3309 | SUS 329 J1 | - | |
321 | 1.4541 | X10 CrNiTi 18 9 | 321 S 12 | 2337 | Z 6 CND 18.10 | F.3553 | SUS 321 | X6CrNiTi18 11 | |
347 | 1.4550 | X10 CrNiNb 18 9 | 347 S 17 | 2338 | Z 6 CNNb 18.10 | F.3552 | SUS 347 | X6CrNiNb18 11 | |
316Ti | 1.4571 | X10 CrNiMoTi 18 10 | 320 S 17 | 2350 | Z 6 CNDT 17.12 | F.3535 | - | X6CrNiMoTi 17 12 | |
309 | 1.4828 | X15 CrNiSi 20 12 | 309 S 24 | - | Z 15 CNS 20.12 | - | SUH 309 | X16 CrNi 24 14 | |
330 | 1.4864 | X12 NiCrSi 36 16 | - | - | Z 12 NCS 35.16 | - | SUH 330 | - | |
Tvíhliða ryðfríu stáli | S32750 | 1.4410 | X 2 CrNiMoN 25 7 4 | - | 2328 | Z3 CND 25,06 Az | - | - | - |
S31500 | 1.4417 | X 2 CrNiMoSi 19 5 | - | 2376 | Z2 CND 18.05.03 | - | - | - | |
S31803 | 1.4462 | X 2 CrNiMoN 22 5 3 | - | 2377 | Z 3 CND 22,05 (Az) | - | - | - | |
S32760 | 1.4501 | X 3 CrNiMoN 25 7 | - | - | Z 3 CND 25,06 Az | - | - | - | |
630 | 1.4542 | X5CrNiCNb16-4 | - | - | - | - | - | - | |
A564/630 | - | - | - | - | - | - | - | - |
Staðlar um hitaþolið steypu stál í mismunandi löndum
1) Kínverskur staðall
GB/T 8492-2002 "Tæknilegar aðstæður fyrir hitaþolnar stálsteypur" tilgreinir einkunnir og stofuhita vélrænni eiginleika ýmissa hitaþolinna steypustála.
2) Evrópustaðall
EN 10295-2002 hitaþolið steypustálstaðlar innihalda austenítískt hitaþolið ryðfrítt stál, ferrítískt hitaþolið ryðfrítt stál og austenítískt-ferrítískt tvíhliða hitaþolið ryðfrítt stál, svo og nikkel-undirstaða málmblöndur og kóbalt-undirstaða málmblöndur.
3) Amerískir staðlar
Efnasamsetningin sem tilgreind er í ANSI/ASTM 297-2008 "General Industrial Iron-Chromium, Iron-Chromium-Nickel Heat-resistant Steel Castings" er grundvöllur samþykkis og er vélrænni árangursprófið aðeins framkvæmt þegar kaupandi óskar eftir því kl. tímapunkti pöntunar. Aðrir amerískir staðlar sem fela í sér hitaþolið steypustál eru ASTM A447/A447M-2003 og ASTM A560/560M-2005.
4) Þýskur staðall
Í DIN 17465 „Tæknilegar aðstæður fyrir hitaþolnar stálsteypur“ eru efnasamsetning, vélrænni eiginleikar við stofuhita og háhita vélrænni eiginleikar ýmissa hitaþolinna steypu stáltegunda sérstaklega tilgreind.
5) Japanskur staðall
Einkunnirnar í JISG5122-2003 „Heat-resistant Steel Castings“ eru í grundvallaratriðum þær sömu og American Standard ASTM.
6) Rússneskur staðall
Það eru 19 hitaþolnar steypustáltegundir sem tilgreindar eru í GOST 977-1988, þar á meðal meðalkróm og hákróm hitaþolið stál.
Áhrif efnasamsetningar á endingartíma hitaþolins stáls
Það eru nokkuð fjölbreyttir efnafræðilegir þættir sem geta haft áhrif á endingartíma hitaþolins stáls. Þessi áhrif koma fram í því að auka stöðugleika byggingarinnar, koma í veg fyrir oxun, mynda og koma á stöðugleika austeníts og koma í veg fyrir tæringu. Til dæmis geta sjaldgæf jarðefni, sem eru snefilefni í hitaþolnu stáli, bætt oxunarþol stáls verulega og breytt hitaþolinu. Grunnefni í hitaþolnu stáli og málmblöndur velja almennt málma og málmblöndur með tiltölulega hátt bræðslumark, mikla sjálfdreifingarorku eða litla stöflunarorku. Ýmis hitaþolið stál og háhita málmblöndur gera mjög miklar kröfur til bræðsluferlisins, vegna þess að tilvist innfellinga eða ákveðinna málmvinnslugalla í stálinu mun draga úr þolmörkum efnisins.
Áhrif háþróaðrar tækni eins og lausnarmeðferðar á endingartíma hitaþolins stáls
Fyrir málmefni mun notkun mismunandi hitameðhöndlunarferla hafa áhrif á uppbyggingu og kornastærð og þar með breyta erfiðleikastig hitauppstreymis. Við greiningu á steypubilun eru margir þættir sem leiða til bilunarinnar, aðallega hitaþreyta leiðir til sprunguupphafs og þróunar. Að sama skapi eru nokkrir þættir sem hafa áhrif á upphaf og útbreiðslu sprungna. Meðal þeirra er brennisteinsinnihaldið afar mikilvægt vegna þess að sprungurnar myndast að mestu meðfram súlfíðum. Brennisteinsinnihaldið hefur áhrif á gæði hráefnisins og bræðslu þeirra. Fyrir steypu sem vinna undir verndandi andrúmslofti vetnis, ef brennisteinsvetni er í vetninu, verða steypuefnin brennisteinsbætt. Í öðru lagi mun fullnægjandi lausnarmeðferð hafa áhrif á styrk og seigleika steypunnar.